مالیات بر مصرف چیست؟

مالیات بر مصرف اصطلاحی است که در مورد خرید کالا و خدمات به کار می رود. مالیات بر فروش ملک، مالیات بر ارزش افزوده، مالیات غیر مستقیم و مالیات بر درآمد با این موضوع مرتبط هستند. گاهی این اصطلاح به یک سیستم مالیاتی اشاره دارد که میزان مصرف در آن مقدار مالیات را مشخص می کند.

همانطور که می دانید مالیات های زیادی توسط دولت از کسب و کار های مختلف اخذ می شود. محاسبه این نوع مالیات ها نیاز به دانش در زمینه حسابداری دارد؛ اما امروزه با وجود نرم افزارهایی مانند نرم افزار سپیدار محاسبه انواع مالیات های مستقیم و غیر مستقیمی راحت تر شده است.

به منظور دریافت مالیات، دولت آن را به دو دسته تقسیم بندی کرده است. یک دسته مالیات های مستقیم یا همان مالیات بر درآمد هستند و دسته دیگر مالیات های غیر مستقیم یا مالیات بر مصرف می باشند. ما در این مقاله در مورد مالیات بر مصرف و انواع آن صحبت خواهیم کرد.

تعریف مالیات بر مصرف

مالیات بر مصرف یکی از انواع مالیات های غیر مستقیم (Indirect Tax) است که توسط دولت اخذ می شود. در این حالت با هر خرید از طرف مشتری مبلغی به هزینه کالای خریداری شده اضافه می شود. فرد خریدار موظف است که این نوع مالیات را با هر بار خرید خود پرداخت کند. فرد در این حالت نمی داند که مالیات پرداخت کرده است زیرا هزینه اصلی کالا و مبلغ مالیات مشخص نیستند.

یکی از انواع مالیات غیر مستقیم، مالیات بر مصرف (Consumption Tax) می باشد. این مالیات مربوط به اجناس عمومی است و طیف گسترده ای از آنها را شامل می شود. جالب است بدانید که این نوع مالیات برای کالاهای لوکس و گرانقیمت بیشتر است و برای کالاهای اساسی مالیات کمتری باید پرداخت شود. در ادامه به انواع این نوع مالیات اشاره خواهیم کرد.

انواع مالیات بر مصرف

مالیات بر مصرف که جزو مالیات های غیر مستقیم قرار دارد، دارای انواع مختلفی است. همانطور که ذکر شد طیف گسترده ای از کالا و خدمات عمومی شامل این مالیات می شوند. به همین دلیل در سه دسته بندی مورد بررسی قرار می گیرد. انواع مالیات بر مصرف عبارتند از:

1- مالیات بر فروش

مالیات بر فروش یکی از انواع مالیات بر مصرف است که از خرده فروشی کالا و خدمات دریافت می شود. می توان گفت این نوع مالیات یکی از منابع درآمدی اصلی برای دولت به شمار می رود. به گونه ای که در برخی از کشورها، استاندار و شهردار می توانند علاوه بر نرخ مالیات سراسری، مبلغ جداگانه ای نیز را به عنوان مالیات بر فروش اضافه کنند. در برخی از کشور ها نیز خواربار فروشی ها که نیاز های ضروری را ارائه می دهند از پرداخت مالیات بر فروش معاف هستند!

2- مالیات بر ارزش افزوده

یکی از انواع مالیات های غیر مستقیم که زیر مجموعه مالیات بر مصرف است، مالیات بر ارزش افزوده می باشد. در زنجیره تامین کالا و خدمات یک نوع مالیات در مراحل مختلف دریافت می شود که همان مالیات بر ارزش افزوده می باشد. این مبلغ در واقع تفاوت بین ارزش واقعی کالا در زمان شروع تولید تا زمان فروش در مغازه است. جالب است بدانید برخی از کشور ها مانند ایالات متحده این نوع مالیات را اخذ نمی کنند؛ اما هم اکنون در بیش از 160 کشور دنیا این مالیات بر کالا و خدمات اعمال می شود.

3- مالیات بر کالای وارداتی

همانطور که گفته شد یکی از کالاهایی که مالیات بر مصرف به آن تعلق می گیرد، کالای لوکس و گران است.  کالاهای وارداتی نیز جزو این دسته تقسیم بندی می شوند؛ البته تمامی کالاهای وارداتی گرانقیمت و لوکس نیستند! مالیات بر واردات یکی از انواع مالیات های غیر مستقیم است که بر روی اجناس وارداتی اعمال می شود. میزان تعرفه در این حالت برای مواد خام و کالای نهایی در سطح تولیدکننده و توزیع کننده تعیین می شوند. این نوع مالیات با عوارض واردات تفاوت دارد و نباید با آن اشتباه گرفته شود و درواقع این نوع مالیات از مصرف کننده های کالاهای وارداتی اخذ می شود و به همین دلیل یک نوع مالیات بر مصرف تلقی می شود.

4- مالیات غیر مستقیم

یکی دیگر از انواع مالیات بر مصرف، مالیات غیر مستقیم نام دارد که منظور از آن مالیاتی است که بر کالا، خدمات و فعالیت ها اعمال می شود. برخی از محصولات مشمول پرداخت مالیات غیر مستقیم هستند مانند بنزین و سیگار. برخی از مالیات ها نیز به عنوان مالیات بر گناه شناخته می شوند! چراکه دولت تمایلی ندارد که این کالا ها در سطح گسترده توزیع شوند.

روش محاسبه مالیات بر مصرف به چه صورت است؟

همانطور که در ابتدا گفته شد محاسبه مالیات مربوط به حسابداری است و امروزه برای این کار از نرم افزار حسابداری استفاده می شود. البته باید به این نکته اشاره کنیم تنها نوعی از مالیات بر مصرف در ایران کاربرد دارد که با نام مالیات بر ارزش افزوده شناخته می شود. در واقع هر کجا نامی از آن برده شود منظور همان مالیات بر مصرف است. در نتیجه روند محاسبه مالیات بر ارزش افزوده باید مد نظر قرار بگیرد. اغلب از روش صورت حسابی یا تفریق غیر مستقیم برای محاسبه آن استفاده می شود که کسانی که در رشته حسابداری تحصیل کرده اند با آنها آشنایی دارند.

هنگامی که یک شرکت قصد خرید کالایی را دارند، باید علاوه بر هزینه مربوط به تامین و تولید کالا مالیات بر ارزش افزوده آن را نیز پرداخت کند. این روش که در واقع همان روش اول است در ایران اجرا می شود و کاربرد زیادی دارد. در این حالت شرکت بعد از خریداری کالا و پرداخت مالیات اگر بخواهد آن را به خریدار هدف بفروشد باید قیمت را بر اساس کالا مشمول مالیات و ارزش افزوده تعیین کند و ما به التفاوت مالیات را به دولت پرداخت کند.

کالاهایی که به آنها مالیات بر مصرف تعلق می گیرد کدامند؟

همانطور که می دانید به دلیل تورم و افزایش قیمت ارز، نوسانات قیمتی در کالاها بسیار محسوس است. دولت سعی می کند که مالیات بر مصرف را روی کالاهایی اعمال کند که به این نوسانات قیمتی حساسیت ندارند! معمولا کالاهایی مانند بنزین، دخانیات و کالاهای لوکس جزء این دسته قرار دارند. همچنین این کالاها به عنوان اقلام اساسی زندگی در نظر گرفته نمی شوند. البته در این مورد استثناء نیز وجود دارد. به عنوان مثال در حال حاضر دولت بر کالاهایی که طلا و جواهر دارند، مالیات بر مصرف اعمال نمی کند. در این حالت مالیات تنها در مواردی مانند دستمزد و اجرت ساخت، سود و کارمزد به این نوع کالاها تعلق می گیرد.

معافیت مالیاتی در مورد کالاهای ضروری صادق است و این کالاها شامل محصولات کشاورزی غیر فراوری، مواد گوشتی، دارو، واکسن و … می باشند. برخی از کالاها نیز با اینکه جزو اقلام اساسی هستند اما در حال حاضر به آنها مالیات بر مصرف تعلق می گیرد مانند شکر که از 1400 در لیست کالای مشمول مالیات ثبت شد.

نام دیگر مالیات بر مصرف چیست؟

همانطور که می دانید از گذشته های دور نیز دریافت مالیات از افراد از طریق دولت امری رایح بوده است. درآمدزایی دولت از این طریق برای رفع نیازهای مالی کشور می باشد. مردم یک کشور با پرداخت مالیات، به دولت برای تامین هزینه های روزمره کمک می کنند. به طور کلی دو نوع مالیات داریم که با نام های مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم شناخته می شوند.

در زمان تولید کالا یا زمان فروش آن از مردم مالیات غیر مستقیم اخذ می شود. یکی از انواع آن مالیات بر ارزش افزوده است که یک نوع مالیات رایج در ایران است. مشتری بیشتر مواقع متوجه نمی شود که دارد برای خرید یک محصول یا کالا مالیات پرداخت می کند. وی نمی داند که چه مبلغی از خرید به مالیات تعلق دارد. یک نوع مالیات غیر مستقیم همان مالیات بر مصرف است. روی تمامی کالاهایی که در کشور عرضه می شوند، این نوع مالیات اعمال می شود. می توان گفت که نام دیگر مالیات بر مصرف، همان مالیات بر ارزش افزوده است.

این مبلغ توسط فروشنده از خریدار دریافت می شود و بعد از انجام محاسبات در این خصوص، به دولت پرداخت می شود. در این صورت این نوع مالیات ارزش افزوده تنها برای کالاهای دارای قیمت اعمال می شود.

مشکلات مالیات بر مصرف

از دیدگاه برخی از افراد مالیات بر مصرف دارای اشکالاتی است! مثلا اینکه افراد کم درآمد باید برای هر خرید خود نسبت به پرداخت این مالیات اقدام کنند. در نتیجه کیفیت زندگی اقشار ضعیف جامعه روز به روز کاهش پیدا می کند. در ادامه برخی دیگر از اشکالاتی که به این نوع مالیات وارد است، اشاره خواهیم کرد:

• فشار بر اقشار کم درآمد جامعه
• افزایش قیمت تمامی کالاها
• پرداخت دوباره مالیات توسط بازنشستگان
• اینکه عملا باید از هر چیزی مالیات اخذ شود.

بنابراین با توجه به موارد ذکر شده از دیدگاه برخی از افراد به این نوع مالیات اشکالاتی وارد است که باید توسط افراد متخصص در این زمینه بحث و گفتگو شود.

کلام آخر

در این مقاله به اینکه مالیات بر مصرف چیست و انواع آن کدام است، اشاره شد. این نوع مالیات در ایران با نام مالیات بر ارزش افزوده شناخته می شود. شما با خرید هر کالایی باید این مالیات را پرداخت کنید. البته نظارت برای پرداخت این مالیات بر تمامی کالاها وجود ندارد و در صنف های مختلف متفاوت است. برخی از متخصصین دریافت این نوع مالیات را از اقشار کم درآمد اشتباه می دانند.