ترازنامه چیست؟ و انواع اقلام ترازنامه
در دنیای اقتصادی و تجاری، شرکت‌ها برای نمایش وضعیت مالی خود از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند. یکی از این ابزارها، ترازنامه است که به عنوان یکی از مهمترین و پایه‌ای‌ترین ابزارهای حسابداری شناخته می‌شود. ترازنامه نشان می‌دهد که در یک زمان خاص، شرکت دارای چه دارایی‌هایی و چه مطالبات و بدهی‌هایی است. با توجه به این دو ستون اصلی، می‌توان به نتیجه‌گیری در مورد وضعیت مالی شرکت در آن زمان دست یافت. در این مقاله، به اینکه ترازنامه چیست و انواع اقلام آن پرداخته ایم.
تعریف ترازنامه
صورت‌های مالی در حسابداری، اسنادی هستند که اطلاعات مالی شرکت را بیان می‌کنند. انواع صورت های مالی حسابداری عبارتند از: ترازنامه، سود و زیان، صورت هزینه ها. ترازنامه یکی از مهمترین صورت‌های مالی در حسابداری است که به شرکت‌ها کمک می‌کند تا وضعیت مالی خود را بررسی کنند. باید گفت که ترازنامه یکی از اصلی‌ترین ابزارهای حسابداری است که برای نمایش وضعیت مالی یک شرکت در یک زمان خاص استفاده می‌شود. همچنین ترازنامه شامل دو ستون اصلی است که به ترتیب “دارایی‌ها” و “مطالبات و بدهی‌ها” نام دارند. هدف این است که نشان دهد اصولاً چه چیزی در دارایی های شرکت وجود دارد و چه مطالبات و بدهی هایی وجود دارد. با مقایسه این دو ستون، می توان به نتیجه‌گیری در مورد وضعیت مالی شرکت در یک زمان خاص دست یافت.
آشنایی با شکل ترازنامه حسابداری
ترازنامه به دو شکل حساب و گزارشی ارائه می‌شود که هر کدام از این دو مورد به شکل مختلفی ارائه می شوند؛ در ادامه به توضیح هر یک از آنها می‌پردازیم:
-
ترازنامه شکل حساب
در این شکل، ترازنامه در قالب حساب‌های حسابداری شرکت آماده می‌شود. در واقع، ستون دارایی‌ها در یک سمت صفحه و ستون بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام در سمت دیگر صفحه قرار می‌گیرد. در این شکل ترازنامه، ستون‌های مختلف به صورت عمودی به همراه حساب‌های مربوط به آنها در سمت چپ صفحه نمایش داده می‌شود. این شکل ترازنامه، برای حسابداران و کارشناسان حسابداری قابل استفاده است.
-
ترازنامه شکل گزارشی
در این شکل، ترازنامه به صورت یک گزارش و در قالب جدولی ارائه می‌شود. در این شکل، اجزای ترازنامه در قالب ستون‌های مختلف و در سمت چپ جدول قرار می‌گیرد و ستون‌های مختلف در سمت راست جدول به عنوان شاخص‌های ارزیابی وضعیت مالی شرکت نمایش داده می‌شود. این شکل ترازنامه، برای ارائه به مدیران و سایر نهادها مانند سهامداران، بانک‌ها، سازمان‌های دولتی و موسسات دیگر استفاده می‌شود.
در هر دو شکل ترازنامه، اجزای دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام نمایش داده می‌شود، اما در شکل گزارشی، علاوه بر اینها، اجزای دیگری نیز مانند سود و زیان، سود انباشته، جریان نقدی و… نمایش داده می‌شود.
انواع ترازنامه شرکت‌ها و موسسات
ترازنامه به دو صورت حسابداری و گزارشی ارائه می‌شود و به طور کلی انواع ترازنامه بر اساس نوع شرکت یا موسسه و نوع فعالیتی که دارند، متفاوت هستند. در ادامه به برخی از انواع ترازنامه شرکت‌ها و موسسات اشاره می‌کنیم:
-
ترازنامه شرکت بازرگانی
در ترازنامه شرکت بازرگانی، دارایی‌های این شرکت‌ها شامل موجودی کالا، سرمایه‌گذاری‌ها، حساب‌های دریافتنی و دارایی‌های نقدی است. بدهی‌های آنها شامل بدهی‌های بانکی، بدهی‌های مالیاتی و پرداخت حقوق‌های کارکنان است. حقوق صاحبان سهام هم شامل سرمایه شرکت و مجموع سود یا زیان سال‌های گذشته است.
-
ترازنامه شرکت خدماتی
در ترازنامه شرکت‌های خدماتی، دارایی‌های این شرکت‌ها شامل حساب‌های دریافتنی، دارایی‌های نقدی، مبالغ پرداخت نشده توسط مشتریان، ماشین‌آلات و اموال ثابت می‌باشند. بدهی‌های آنها شامل بدهی‌های بانکی، بدهی‌های مالیاتی و پرداخت حقوق‌های کارکنان است. حقوق صاحبان سهام هم شامل سرمایه شرکت و مجموع سود یا زیان سال‌های گذشته می‌باشد.
-
ترازنامه شرکت پیمانکاری
ترازنامه شرکت پیمانکاری شامل دو بخش اصلی دارایی‌ها و بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام است. دارایی‌های شرکت پیمانکاری شامل دارایی‌های جاری مانند وجوه نقد، موجودی کالا، حساب‌های دریافتنی و دارایی‌های ثابت مانند ماشین‌آلات، اموال ثابت و سرمایه‌گذاری‌هاست. بدهی‌های شرکت پیمانکاری شامل بدهی‌های جاری مانند بدهی‌های کوتاه‌مدت به تامین‌کنندگان، بدهی‌های بلندمدت مانند وام‌ها و پرداختن نشده به بانک‌ها و بدهی‌های مالیاتی است. حقوق صاحبان سهام شرکت پیمانکاری شامل سرمایه شرکت و مجموع سود یا زیان سال‌های گذشته است. با توجه به ویژگی‌های شرکت پیمانکاری، ترازنامه باید به گونه‌ای باشد که وضعیت مالی شرکت به درستی نشان داده شود و صحت اطلاعات آن تضمین شود.
-
ترازنامه شرکت سهامی
ترازنامه شرکت سهامی مهمترین وسیله برای بررسی وضعیت مالی و اقتصادی شرکت می‌باشد و معمولاً در پایان سال مالی تهیه و ارائه می‌گردد. این گزارش به کاربران اطلاعاتی درباره اقلام دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام شرکت را ارائه می‌دهد و از طریق مقایسه دارایی‌ها و بدهی‌ها، وضعیت مالی شرکت در یک زمان خاص را نشان می‌دهد.
-
ترازنامه شرکت‌های بورسی
در ترازنامه شرکت‌های بورسی، دارایی‌های این شرکت‌ها شامل سهام، سرمایه‌گذاری‌ها، حساب‌های دریافتنی و دارایی‌های نقدی می باشد بدهی‌های آنها شامل بدهی‌های بانکی، بدهی‌های پرداختن به سهامداران و پرداخت حقوق‌های کارکنان است. حقوق صاحبان سهام هم شامل سرمایه شرکت و مجموع سود یا زیان سال‌های گذشته است. همچنین در ترازنامه شرکت‌های بورسی، اطلاعاتی مانند ارزش بازار سهام، سود یا زیان سال جاری و دارایی‌های هر سهم نیز نمایش داده می‌شود.
اجزای تشکیل دهنده ترازنامه چیست؟
ترازنامه یکی از اصلی‌ترین گزارشات مالی است که وضعیت مالی یک شرکت را در یک زمان مشخص نشان می‌دهد. در واقع ترازنامه، نموداری است که دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت را به ترتیب ارزش و میزان نمایش می‌دهد. ترازنامه شامل سه ستون اصلی “دارایی‌ها”، “بدهی‌ها” و “حقوق صاحبان سهام” است. در ادامه، جزئیات هر یک از این ستون‌ها را بررسی می‌کنیم:
- دارایی‌ها
در این ستون، مجموعه‌ای از اقلامی که در دسترس شرکت موجود هستند و ارزش مالی دارند، مانند نقد، حساب‌های دریافتی، موجودی کالا، اموال ثابت مانند ساختمان‌ها، ماشین‌آلات، ابزار و تجهیزات، زمین‌ها و… نمایش داده می‌شود. - بدهی‌ها
در این ستون، تمامی بدهی‌های شرکت در برابر طرف‌های دیگر مانند بدهی به بانک‌ها، تامین‌کنندگان، پرداختن اجاره، حقوق پرداخت‌نشده، بدهی‌های مالیاتی و… ذکر می‌شود. - حقوق صاحبان سهام
در این ستون، سرمایه شرکت و مجموع سود یا زیان سال‌های قبل، به عنوان “مانده سود” نیز شناخته می‌شود، نمایش داده‌می‌شود.
در کنار این ستون‌ها، در ترازنامه ممکن است از اجزای دیگری نیز استفاده شود که به شرح زیر هستند:
- دارایی‌های غیرجاری: شامل اقلامی هستند که در طول دوره یک سال یا بیشتر به فروش می‌رسند، مانند ماشین‌آلات، ساختمان‌ها، زمین‌ها و…
- بدهی‌های غیرجاری: شامل بدهی‌هایی هستند که در طول دوره یک سال یا بیشتر، باید پرداخت شوند، مانند بدهی‌های قرض الحسنه یا بدهی‌های بلندمدت به بانک‌ها.
- سرمایه‌گذاری‌ها: شامل سرمایه‌گذاری در دارایی‌های طولانی‌مدت مانند سهام، اوراق قرضه و…
- بدهی‌های سرمایه‌گذاری: شامل بدهی‌هایی است که در جهت خریداری از دارایی‌های طولانی‌مدت مانند سهام، صادر شده‌است.
کاربردهای ترازنامه
کاربردهای ترازنامه به شرح زیر است:
- ارزیابی مالی شرکت: ترازنامه به مدیران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ارزیابی مالی شرکت را انجام دهند و برای تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری، تجدید سرمایه، توسعه کسب و کار و دیگر تصمیمات مالی مهم استفاده کنند.
- شناسایی موارد نیاز به تغییر: ترازنامه به مدیران کمک می‌کند تا مواردی که نیاز به تغییر دارند را شناسایی کنند. به عنوان مثال، اگر دارایی‌های شرکت به شدت کاهش پیدا کرده‌اند، مدیران باید بررسی کنند که چه اتفاقی رخ است و چطور می‌توانند این مشکل را حل کنند.
- بررسی عملکرد شرکت: عملکرد شرکت را بررسی می کنند و تصمیم می گیرند که آیا شرکت در حال حاضر درست عمل می‌کند یا خیر. به عنوان مثال، اگر درآمد شرکت رشد می‌کند، این نشان می‌دهد که شرکت در حال رشد و توسعه است.
- اطلاعات برای سهامداران: ترازنامه به سهامداران اطلاعاتی را درباره موقعیت مالی شرکت در اختیار می‌گذارد و آنها را در تصمیم‌گیری درباره سرمایه‌گذاری در شرکت یا فروش سهام کمک می‌کند.
- کمک به تعیین مالیات: ترازنامه به مالیات‌گذاران کمک می‌کند تا مقدار درآمد، هزینه‌ها و سود یا زیان سال قبل را تعیین کنند و به مالیات‌گذاران کمک می‌کند تا مالیات درستی را محاسبه کنند.
نحوه تهیه صورت ترازنامه
هر چند تهیه ترازنامه به صورت دستی کاری ساده است، اما استفاده از نرم‌افزار حسابداری می‌تواند بسیار مفید و سریع باشد. با استفاده از این نرم‌افزارها شامل نرم افزار سپیدار، شما می‌توانید به راحتی ترازنامه‌ها و گزارش‌های مالی مختلف را تهیه کنید و از امکاناتی مانند محاسبه مالیات، مدیریت فاکتورها و موجودی‌ها و مدیریت بانکی بهره‌مند شوید که در تصمیم‌گیری‌های مالی شما کمک بسیاری می‌کند.
برای تهیه ترازنامه به صورت دستی، باید دو ستون (دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه‌ها) را ایجاد کنید، حساب‌های هر ستون را بر اساس میزان نقدینگی از بالا به پایین بنویسید و جمع آنها را در انتهای هر ستون یادداشت کنید. در نهایت، حاصل جمع دو ستون باید با هم برابر باشد و مانده ترازی صفر باشد. در صورتی که مانده صفر نشود، بخشی از محاسبات در اسناد حسابداری اشتباه ثبت شده‌است و باید بررسی و برطرف شود. به این دلیل که دو ستون ترازنامه با هم تراز هستند، این سند را ترازنامه نامیده‌اند.
کلام آخر
به طور خلاصه، ترازنامه یک تعادل مالی است که نشان می‌دهد چگونه دارایی‌ها تأمین شده‌اند و چه میزان از منابع شرکت به بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام تخصیص یافته‌است. ترازنامه از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا به مدیران، سهامداران و سایر علاقه‌مندان کمک می‌کند تا درک دقیقی از وضعیت مالی شرکت پیدا کنند و تصمیم‌گیری‌های مالی را انجام دهند. به همین دلیل ما در این مقاله در خصوص اینکه ترازنامه چیست و اقلام آن کدامند، صحبت کردیم.
