حواله یا برات چیست؟

حواله یا برات چیست را در این مقاله به صورت کامل شرح خواهیم داد. در این خصوص مواردی مانند تفاوت برات و حواله، حواله چک در ثبت چک، تفاوت چک و حواله موسسات مالی و اعتباری و حواله بانکی ممکن است مطرح شوند.

انجام معاملات و فعالیت های تجاری از گذشته تا به امروز دستخوش تغییرات بسیار زیادی بوده است. در گذشته از مبادله کالا به کالا استفاده می شده است و بعد از آن از سکه و چاپ اسکناس استفاده شد. بعد ها اسناد تجاری به منظور وجود مشکلاتی در حمل و نقل، در گردش پول و یا به منظور سهولت در معاملات ارائه شدند.

برای اینکه این اسناد کاربرد بهتری داشته باشد، راهکارها و قوانین متعددی ارائه شد. همانطور که در حوزه حسابداری نیز تحولات زیادی رخ داده است و امروزه برای محاسبات از انواع نرم افزار حسابداری مانند نرم افزار سپیدار استفاده می شود.

اسناد تجاری به صورت چک، حواله یا برات، سفته، بارنامه، سهام، اوراق بهادار و … در معاملات تجاری کاربرد بسیار زیادی دارند. ما در این مقاله قصد داریم در خصوص اینکه حواله یا برات چیست، صحبت کنیم پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

حواله یا برات چیست؟

به منظور اینکه با اینکه حواله یا برات چیست، مواردی را در بالا ذکر کردیم. در این بخش قصد داریم تعریف دقیق تری از آن ارائه دهیم. ریشه لغوی کلمه برات به فارسی باستان بر می گردد و می توان آن را همان «برای تو» دانست.

بانکداری در ایران باستان ریشه تاریخی دارد و در نتیجه سندهای تجاری مانند برات نیز دارای ریشه باستانی می باشند. برخی این واژه را عربی می دانند و آن را تغییر شکل یافته برائت می دانند که چندان درست به نظر نمی رسد. می توان گفت که برات به یک سند تجاری گفته می شود که مطابق با آن می توان مبلغی را در وجه یک شخص معین یا ثالث پرداخت کرد.

این مبلغ می تواند در وجه یا حواله کرد شخص مقابل باشد. زمان آن نیز مشخص است و ممکن است در آینده این پرداخت صورت گیرد. می توان گفت که شخص طلبکار باید یک نوشته برای شخص بدهکار ارائه کند که در آن فرد بدهکار تعهد بدهد که وجه برات را در یک تاریخ معین به خود طلبکار یا شخصی که وی تعیین کرده است، بپردازد.

به شخصی که برات را صادر خواهد کرد، برات نویس گفته می شود. پرداخت کننده برات نیز با عنوان برات گیر شناخته می شود و دریافت کننده آن با نام دارنده برات شناخته می شود. باید به این نکته توجه شود که شخصی که پرداخت کننده برات است می تواند از پذیرش برات خودداری کند و در نتیجه آن را پرداخت نکند. می توان گفت که حواله یا برات یکی از اسناد مهم در جهت پرداخت و کسب اعتبار به ویژه در معاملات بین المللی محسوب می شود.

تاریخچه برات

اینکه تاریخچه حواله یا برات چیست را در این مطلب شرح خواهیم داد. همانطور که ذکر شد ریشه واژه برات را می توان در فارسی کهن جستجو کرد. افراد تاجر مسلمان نیز در قرون نخستین اسلام اسناد تجاری را مورد استفاده قرار می دادند که شبیه به برات بوده است؛ حتی بدین منظور کاتب برات باید مهارت مورد نیاز را در این خصوص کسب می کرده است. نمونه ای از سند برات توسط شیخ مفید در اوایل قرن پنج قمری ارائه می شود.

در فقه اسلامی نیز مسائل حقوقی مربوط به برات ذکر شده اند. در این مورد قوانینی مانند اینکه نیازی به شهود در صورت ارائه خط برات  نیست، وضع می شدند. می توان گفت که از دیدگاه فقهی، برات یک نوع حواله مکتوب بوده است و این مورد را می توان در کتاب الحواله دنبال کرد.

برات در اروپا برای اولین بار در فلورانس مورد استفاده قرار گرفت. تاجرانی یهودی که در منطقه لومباردی ساکن بودند نقش مهمی در تجارت خارجی ایفا می کردند. برات در سده های میانی در انگستان کاملا شناخته شده بود. در سال 1603 در یک دادگاه در انگلیس اولین رای در این خصوص صادر شد.

کاربرد حواله یا برات چیست؟

به منظور انتقال طلب از حواله یا برات استفاده می شود. به این معنی که هنگامی یک شخص از دیگری طلب داشته باشد و زمان پرداخت آن هنور نرسیده باشد، می تواند طلب خود را به فرد دیگری انتقال دهد و در نتیجه بتواند از این طریق یک معامله را به صورت نسیه انجام دهد.

صرفه جویی در یک نوبت جا به جایی پول، از کاربرد این نوع سند تجاری محسوب می شود. گاهی نیز فرد به منظور جلوگیری از ایجاد خطرات حمل پول در سفر، وجه را به شخص دیگری می دهد و همان میزان وجه را در شهر مقصد از شخص دیگری طلب می کند. به علت تحول در روش های جا به جایی پول این نوع هدف استفاده از سند تجاری، دیگر کارایی ندارد و نمی توان گفت که امروزه حواله یا برات لزوما برای انتقال پول کاربرد دارد.

شکل ظاهری برات در قانون تجارت

حواله یا برات چیست تنها سوالی نیست که در خصوص این نوع سند تجاری پرسیده می شود. در این خصوص ممکن است در مورد شکل ظاهری برات در هنگام استفاده در تجارت نیز سوالاتی پرسیده شود. به همین دلیل ما در این بخش قصد داریم در مورد شکل ظاهری برات مطالبی را ذکر کنیم.

• کلمه برات باید روی سند قید شود: به منظور جداسازی، تفکیک و تشخیص آن از سایر اسناد مانند چک و سفته
• قید تاریخ تحریر بر حسب روز، ماه و سال: این تاریخ قابلیت تغییر دارد و باید با تمام حروف نوشته شود.
• ذکر نام برات گیر: شخصیت حقیقی یا حقوقی که باید نسبت به پرداخت برات اقدام کند باید نامش ثبت شود.
• وجه برات: بر اساس عرف باید نسبت به ثبت مبلغ برات با عدد و حروف اقدام شود. در صورت وجود دو مبلغ، .وجه کمتر پذیرفته است.
• ذکر تاریخ پرداخت برات: ذکر تاریخ سررسید پرداخت برات به 4 روش می باشد. به محض رویت، از تاریخ صدور برات، با توجه به وعده از تاریخ رویت و موکول آن به تاریخ معین.
• محل پرداخت مبلغ برات: محال علیه بودن محل یا محل دیگر.
• ذکر نام دارنده برات: ذکر نام کسی که قرار است برات در وی پرداخت شود که به صورت شخص معین یا حواله کرد ذکر می شود. در حواله کرد امکان انتقال برات با ظهرنویسی به شخص دیگری وجود دارد.
• درج شماره نسخه: اگر نسخه های متعددی برای برات صادر شده باشد.

ظهرنویسی یا پشت نویسی

در راستای اینکه بدانیم حواله یا برات چیست باید در مورد اصطلاح ظهرنویسی نیز اطلاعاتی کسب کنیم. گاهی ممکن است حواله یا برات توسط شخص ثالث که همان دارنده است، به شخص دیگری واگذار گردد. این چرخه ممکن است تکرار شود و آن شخص نیز برات را به فرد دیگری منتقل کند.

در این خصوص می توان گفت که دارنده نهایی کسی است که در نهایت سند تجاری به او منتقل می شود. اشخاصی که قبل از وی بودند، ظهر نویس محسوب می شوند که در این خصوص باید از صادرکننده و برات گیر فاکتور گرفت زیرا آنها در این چرخه حذف می شوند. این اشخاص در زمان دست به دست شدن برات پشت آن را امضا کرده اند.

نکول چیست؟

هنگامی که قصد استفاده از برات را در فعالیت های تجاری خود داشته باشیم، باید این سند توسط یک شخص ارائه و صادر گردد. شخص برات دهنده می تواند امضا یا مهر خود را روی برات داشته باشد. شخص برات گیر در مرحله بعد می تواند نسبت به قبول برات اقدام کند. در این خصوص نیز برات گیر نیز می توان مهر و امضای خود را روی برگه برات داشته باشد.

باید گفت که شخص برات گیر می تواند برات صادرشده را قبول نکند! در واقع در این کار اجباری وجود ندارد. اگر شخص صادرکننده برات طلبکار شخص برات گیر باشد نیز نمی توان گفت که این کار اجباری است. به این شخص نکول گفته می شود که به این معنی است که شخص برات گیر برات را قبول نکرده است. آشنایی با این اصطلاحات می تواند به فهم اینکه حواله یا برات چیست، کمک کند.

مزایا و معایب برات یا حواله چه هستند؟

همانطور که گفته شد برات برای انتقال پول به صورت مستقیم کاربرد دارد. همچنین امنیت در معاملات از این طریق افزایش پیدا می کند. راحتی در مبالات و انبارش راحت تر  از مزایای این نوع سند تجاری هستند. در مقابل می توان گفت که سیستم حواله ها به دلیل اینکه ثبت قانونی نمی شوند، چندان شفاف نیست. به همین دلیل امکان ارائه حواله های تقلبی وجود دارد. با این وجود هنوز هم از حواله یا برات برای انتقال پول بین افراد استفاده می شود.

کلام آخر

در این مقاله به اینکه حواله یا برات چیست، اشاره شد. این نوع سند تجاری به منظور سریع تر شدن مبادلات تجاری کاربرد دارد. در این خصوص اصطلاحاتی مانند نکول، ظهرنویسی و … مطرح می شوند. هر کدام از این اصطلاحات دارای تعریف مشخصی هستند که در مقاله به آن ها اشاره شد. امروزه به دلیل مزایای حواله با برات هنوز هم از آن برای معاملات تجاری استفاده می شود؛ اما به علت اینکه امکان ثبت قانونی آن فراهم نشده است، بسیاری از افراد ترجیح می دهند که این شیوه برای انتقال پول یا انجام معاملات تجاری خود استفاده نکنند.