تراز آزمایشی چیست؟ چه تفاوتی با ترازنامه دارد؟

تراز آزمایشی چیست؟ چه تفاوتی با ترازنامه دارد؟ با گسترش و پیشرفت روزافزون حوزه‌های مالی و حسابداری، دو ابزار مهم و بنیادی به نام تراز آزمایشی و ترازنامه در این زمینه‌ها به کار می‌روند. این دو اصطلاح مالی، اهمیت چشمگیری در تجزیه و تحلیل مالی شرکت‌ها و نیز ارزیابی وضعیت مالی آنها دارند. تراز آزمایشی به عنوان یک اسناد مالی، لیستی از حساب‌ها و موجودی‌هایشان را در یک زمان معین نمایش می‌دهد و در ارتباط با تطابق دائن و بدهکار حساب‌ها دارای اهمیت است. به مقابل، ترازنامه به عنوان یک ابزار گزارشگری، تصویری جامع از وضعیت مالی شرکت در یک زمان خاص ارائه می‌کند و به تعادل بین دارایی‌ها و منابع مالی توجه دارد. در این مقاله، به تراز آزمایشی و تفاوت آن با ترازنامه می پردازیم.

تراز آزمایشی چیست؟

تراز آزمایشی (به انگلیسی: trial balance) یک اسناد مالی است که لیست تراز حساب‌ها و موجودی‌های آنها در یک زمان خاص را نشان می‌دهد. این اسناد به ترتیب حساب‌ها و موجودی‌هایشان به دست می‌آید و نشان‌دهنده مجموع دائن و مبلغ بدهکار هر حساب است. هدف اصلی تراز آزمایشی، بررسی تطابق میان مجموع دائن و مبلغ بدهکار حساب‌ها با یکدیگر است. اگر تراز آزمایشی به درستی تهیه شده باشد، مجموع دائن و مبلغ بدهکار حساب‌ها باید برابر باشد. در واقع، تراز آزمایشی نمایانگر اصول اصولی حسابداری دوطرفه است که بر اساس آنها هر تغییری در یک حساب باعث تغییر معادل در حساب دیگری می‌شود.

تراز آزمایشی چیست؟ چه تفاوتی با ترازنامه دارد؟

تراز آزمایشی، فهرستی از مانده حساب‌های دفتر کل است که در پایان یک دوره مالی تهیه می‌شود. این فهرست، دارای دو ستون بدهکار و بستانکار است که جمع مانده حساب‌های هر ستون باید برابر باشد. تراز آزمایشی، سندی مهم در حسابداری است که برای بررسی صحت ثبت‌های دفتر کل و تهیه صورت‌های مالی استفاده می‌شود.

ترازنامه چیست؟ و انواع اقلام ترازنامه، یکی از صورت‌های مالی است که وضعیت مالی یک واحد اقتصادی را در یک زمان خاص نشان می‌دهد. ترازنامه، دارای دو بخش دارایی و بدهی است که جمع دارایی‌ها باید برابر با جمع بدهی‌ها باشد. ترازنامه به دو شکل حساب و گزارشی ارائه می‌شود.

تفاوت اصلی تراز آزمایشی و ترازنامه در این است که تراز آزمایشی، صرفاً فهرستی از مانده حساب‌های دفتر کل است، در حالی که ترازنامه، وضعیت مالی یک واحد اقتصادی را در یک زمان خاص نشان می‌دهد.

در تراز آزمایشی، مانده حساب‌های دفتر کل بدون تعدیل در ستون‌های بدهکار و بستانکار قرار می‌گیرند، در حالی که در ترازنامه، مانده حساب‌های دفتر کل با اعمال تعدیلات لازم، در ستون‌های دارایی و بدهی قرار می‌گیرند.

علاوه بر این، تراز آزمایشی، سندی داخلی است که برای استفاده مدیران و حسابداران تهیه می‌شود، در حالی که ترازنامه، سندی عمومی است که برای استفاده ذینفعان مختلف، مانند سرمایه‌گذاران، طلبکاران و دولت تهیه می‌شود.

هدف از تهیه تراز آزمایشی

تراز آزمایشی، سندی مهم در حسابداری است که در پایان هر دوره مالی تهیه می‌شود. این سند، شامل فهرستی از مانده حساب‌های دفتر کل است که در دو ستون بدهکار و بستانکار قرار می‌گیرند. جمع مانده حساب‌های هر ستون باید برابر باشد.

هدف اصلی از تهیه تراز آزمایشی، کنترل صحت ثبت‌های دفتر کل است. با تهیه تراز آزمایشی، حسابداران می‌توانند اطمینان حاصل کنند که مانده حساب‌های دفتر کل، به درستی محاسبه شده‌اند و جمع مانده حساب‌های بدهکار و بستانکار با یکدیگر برابر است.

علاوه بر این، تراز آزمایشی می‌تواند به مدیران و حسابداران کمک کند تا مشکلات احتمالی در ثبت‌های دفتر کل را شناسایی کنند. به عنوان مثال، اگر جمع مانده حساب‌های بدهکار و بستانکار با یکدیگر برابر نباشد، ممکن است یک اشتباه محاسباتی در ثبت‌های دفتر کل وجود داشته باشد.

در نهایت، تراز آزمایشی می‌تواند به عنوان مبنایی برای تهیه صورت‌های مالی استفاده شود. با استفاده از مانده حساب‌های تراز آزمایشی، حسابداران می‌توانند صورت‌های مالی را تهیه کنند که وضعیت مالی یک شرکت را به طور دقیق نشان می‌دهند.

انواع تراز آزمایشی

تراز آزمایشی در انواع مختلفی به تهیه می‌شود که رایج‌ترین آنها شامل موارد زیر می‌شود:

1. تراز آزمایشی دو ستونی: در این نوع تراز آزمایشی، مانده‌های حساب‌های دفتر کل به دو ستون بدهکار و بستانکار تقسیم می‌شوند. این نوع تراز آزمایشی ساده‌ترین و متداول‌ترین شکل آن است.
2. تراز آزمایشی چهار ستونی: در این نوع تراز آزمایشی، علاوه بر دو ستون بدهکار و بستانکار، دو ستون گردش حساب نیز وجود دارد. این دو ستون گردش حساب، مانده حساب‌ها در ابتدای دوره و پایان دوره مالی را نمایش می‌دهند.
3. تراز آزمایشی شش ستونی: در این نوع تراز آزمایشی، علاوه بر دو ستون بدهکار و بستانکار و دو ستون گردش حساب، دو ستون مانده حساب ابتدای دوره و مانده حساب پایان دوره نیز وجود دارد. این ستون‌ها، اطلاعات بیشتری در مورد مانده حساب‌ها ارائه می‌دهند.
4. تراز آزمایشی هشت ستونی: در این نوع تراز آزمایشی، علاوه بر تمامی ستون‌های تراز آزمایشی شش ستونی، دو ستون مانده ابتدای دوره مالی و مانده پایان دوره مالی تعدیل‌شده نیز وجود دارد. این ستون‌ها به تصمیم‌گیری مدیران در مورد تصحیح‌ها و تعدیلات کمک می‌کنند.

تصحیح اشتباهات در تراز آزمایشی

تراز آزمایشی به عنوان یک فهرست از مانده‌های حساب‌های دفتر کل در پایان یک دوره مالی ایجاد می‌شود. این ابزار حسابداری مهم به شکل‌های متنوعی تهیه می‌شود، اما در صورتی که جمع مانده حساب‌های بدهکار و بستانکار در تراز آزمایشی با یکدیگر برابر نباشد، این موضوع ممکن است به نشان‌دهنده وجود خطاها و اشتباهات در ثبت‌های دفتر کل باشد.

در این حالت، تحت عنوان اشتباهات تراز آزمایشی، باید به دنبال علت عدم تطابق مانده‌ها باشیم. برخی از دلایل معمول عدم تطابق مانده‌های تراز آزمایشی عبارت‌اند از:

1. حذف یک حساب از تراز حسابداری: در این صورت، تمام حساب‌ها و مانده‌های مرتبط با آن حساب باید به دقت از دفتر روزنامه به دفتر کل منتقل شوند.
2. ثبت نادرست مانده یک حساب: در این حالت، باید مانده حساب مشکل‌دار را با دقت بررسی کرده و در صورت لزوم، اصلاحیه‌ای انجام داد.
3. ثبت نادرست معامله در دفتر کل: در این حالت، معامله مشکل‌دار باید مورد بررسی قرار گیرد و در صورت وجود اشتباه، تصحیح گردد.

برای تصحیح اشتباهات تراز آزمایشی، اقدامات زیر را می‌توان انجام داد:

• شناسایی علت عدم تطابق مانده‌ها.
• اصلاح مانده‌ها و انجام تصحیح‌های لازم.
• بررسی مجدد تراز آزمایشی پس از انجام اصلاحات.

در هر مرحله از تصحیح اشتباهات تراز آزمایشی، دقت، صبر، و رعایت اصول حسابداری امری بسیار حیاتی است. همچنین، ثبت صحیح اصلاحیه‌ها و بررسی مجدد و دقیق تراز آزمایشی بعد از انجام تصحیحات به عنوان گام‌های مهم در فرآیند تصحیح اشتباهات مطرح می‌شوند.

کلام آخر

در این مقاله، به بررسی اجمالی ماهیت تراز آزمایشی، انواع مختلف آن و تفاوت‌های آن با ترازنامه پرداخته‌ایم. اگرچه تهیه تراز آزمایشی یک مرحله بسیار اساسی در فرآیند حسابداری است، اما به تنهایی راه‌حل نهایی برای تشخیص اشتباهات حسابداری نمی‌باشد. تراز آزمایشی به عنوان یک ابزار مهم در بستن دفاتر حسابداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. با امروزه‌ترین ابزارها و فناوری‌ها، شما قادرید با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای حسابداری دقیق و یکپارچه مانند نرم افزار سپیدار، دفاتر حسابداری خود را بدون کمترین خطای ممکن ببندید. این نرم‌افزارها به شما امکان می‌دهند تا به صورت خودکار و بهینه، تراز آزمایشی خود را تهیه کنید و از دقت بیشتری برخوردار باشید و از پیچیدگی‌ها و خطاهای انسانی جلوگیری نمایید. از این راه، فرآیند بستن دفاتر حسابداری و تهیه تراز آزمایشی به شکلی هوشمندانه‌تر و کارآمدتر انجام می‌شود.